แนวคิดและวิสัยทัศน์ในการพัฒนาระบบจัดการข้อมูลน้ำระดับชาติของประเทศไทย ถือเป็นหัวใจสำคัญของการสร้างรากฐานการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำที่ยั่งยืน ท่ามกลางความหลากหลายของข้อมูลน้ำทั้งในเชิงปริมาณและคุณภาพ ซึ่งกระจายตัวอยู่ในความดูแลของหน่วยงานต่างๆ ปัญหาความไม่สอดคล้องกันของนิยาม รูปแบบการจัดเก็บ ความถี่ในการรวบรวม รวมถึงมาตรฐานการควบคุมคุณภาพที่แตกต่างกัน ได้สร้างความท้าทายสำคัญต่อการบูรณาการข้อมูลและการนำไปใช้ประโยชน์อย่างมีประสิทธิภาพ

เพื่อแก้ไขปัญหาและวางรากฐานความร่วมมือในระดับประเทศ สถาบันสารสนเทศทรัพยากรน้ำ (องค์การมหาชน) หรือ สสน. ได้พัฒนาโครงการต้นแบบระบบแลกเปลี่ยนข้อมูลกลางด้านน้ำ ภายใต้แผนบูรณาการรัฐบาลดิจิทัล ประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2565 โดยมีความร่วมมือจากหน่วยงานสำคัญ ได้แก่ สำนักงานทรัพยากรน้ำแห่งชาติ (สทนช.) กรมชลประทาน กรมอุตุนิยมวิทยา กรมทรัพยากรน้ำ การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย และสำนักการระบายน้ำ กรุงเทพมหานคร

โครงการนี้ได้พัฒนามาตรฐานข้อมูลน้ำในรูปแบบ Thaiwater.Standard ซึ่งเป็นมาตรฐานข้อมูลกลางสำหรับข้อมูลน้ำฝน น้ำท่า และแหล่งน้ำขนาดใหญ่ โดยมีกรอบดำเนินงานสำคัญ 5 ด้าน ได้แก่ ) ข้อมูลอ้างอิง 2) รูปแบบและโครงสร้างข้อมูล 3) การเชื่อมโยงข้อมูล 4) การควบคุมคุณภาพข้อมูล และ 5) ธรรมาภิบาลข้อมูล

มาตรฐานข้อมูล Thaiwater.Standard: ข้อมูลน้ำฝน น้ำท่า และแหล่งน้ำขนาดใหญ่ ได้รับการพัฒนาด้วยกระบวนการที่โปร่งใสและครอบคลุม เพื่อให้สามารถนำไปประยุกต์ใช้ได้อย่างมีประสิทธิภาพและเป็นที่ยอมรับในระดับประเทศ โดยมีการนำเสนอต่อคณะอนุกรรมการจัดทำหลักเกณฑ์และมาตรฐานการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำในการประชุมครั้งที่ 2/2565 เมื่อวันที่ 27 กันยายน 2565 เพื่อรับฟังความคิดเห็นและข้อเสนอแนะจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง และต่อมาได้นำเสนอต่อคณะกรรมการทรัพยากรน้ำแห่งชาติ (กนช.) ในการประชุมครั้งที่ 3/2565 เมื่อวันที่ 19 ตุลาคม 2565 เพื่อรับทราบถึงความก้าวหน้าและให้ข้อเสนอแนะเพิ่มเติม อีกทั้งยังได้มีการจัดประชาพิจารณ์สาธารณะเพื่อรวบรวมความคิดเห็นจากหน่วยงานและประชาชนทั่วไป อันเป็นการสร้างความโปร่งใสและการยอมรับร่วมกัน มาตรฐานนี้จึงมีศักยภาพในการสนับสนุนการบูรณาการข้อมูล การเชื่อมโยง และการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำอย่างยั่งยืน

ในภายหลัง สสน. ได้ดำเนินโครงการมาตรฐานข้อมูลด้านน้ำระยะที่ 1 และ 2 ซึ่งได้ผลผลิตเป็นมาตรฐานข้อมูลน้ำเพิ่มขึ้นมาเป็น 8 ชุดข้อมูล (ข้อมูลน้ำฝน ข้อมูลน้ำท่า ข้อมูลแหล่งน้ำขนาดใหญ่ ข้อมูลแหล่งน้ำขนาดกลาง ข้อมูลแหล่งน้ำขนาดเล็ก และข้อมูลคุณภาพน้ำ ได้แก่ ความเค็ม ปริมาณออกซิเจนละลายในน้ำ ความขุ่นของประเทศไทย) รวมถึงการพัฒนาระบบติดตามและประเมินคุณภาพข้อมูลเพื่อกำกับดูแลให้ข้อมูลเป็นไปตามมาตรฐาน ในปี 2567 สสน. จึงสานต่อด้วย “โครงการจัดทำมาตรฐานข้อมูลน้ำ ระยะที่ 3” โดยมุ่งเน้นการจัดทำมาตรฐานข้อมูลเพื่อการเตือนภัยน้ำท่วมและน้ำแล้งสำหรับข้อมูลน้ำฝน น้ำท่า และแหล่งน้ำขนาดขนาดใหญ่ขึ้น

โครงการนี้ไม่ได้เป็นเพียงแค่เครื่องมือในการจัดการข้อมูล แต่ยังถือเป็นก้าวแรกของการเปลี่ยนแปลงระบบการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำของประเทศไทยในอนาคต สร้างโอกาสอันยิ่งใหญ่ในการสนับสนุนการพัฒนาประเทศอย่างยั่งยืน และครอบคลุมทุกมิติ สู่เป้าหมายการเป็นต้นแบบแห่งภูมิภาคในด้านการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำระดับสากล